U źródeł katastrofy dziejowej Polski: Jan Amos Komensky. „Jest to robota bardzo cenna, w pewnym sensie odkrywcza, bo przecież spiski i tajne związki w historii politycznej odgrywają nieraz decydującą rolę, a historycy oficjalni niechętnie się nimi zajmują, jedni z rutyny i uprzedzeń wobec niepewności. Inni z rozmysłu i ideowej solidarności ze spiskami.
Giertych postawił sobie zadanie znacznie rozleglejsze aniżeli Scheuring. Celem jego książki jest udowodnienie, że Jan Amos Komensky... był w gruncie rzeczy kierownikiem międzynarodowego spisku antypolskiego, którego celem było obalenie i rozebranie Polski. Tak szeroko ustawiona teza wymaga nie byle jakiego materiału dowodowego. A o materiał ten trudno. W każdym razie Giertych pokazał ponad wątpliwość co najmniej to, że Komensky nie był wcale tylko pedagogiem i przywódcą religijnym, ale czynnym spiskowcem politycznym... Był różokrzyżowcem, a Giertych uważa go za „ojca nowoczesnej masonerii” Jego tajne porozumienie z Hartlibem i Durym... autor uważa za jądro spisku przeciw Polsce. Jego to głównie zabiegi miały doprowadzić do spisania w r. 1656 w Radnot na Węgrzech traktatu rozbiorowego... Rezultatem spisku była skoordynowana akcja wojskowa. Na Polskę najechali Szwedzi, zdradzili ją, protestanccy magnaci, wybuchła wojna kozacka i Rakoczy próbował najechać Polskę. Na szczęście, Polska oparła się. Powstanie narodowe uratowało kraj. Nie zdołała się jednak podnieść z upadku”.
Witold Olszowski, „Horyzonty”, Paryż.